АЛАҲӘАРА

2024 шықәса лаҵарамза 30 рзы асааҭ 11 рзы Аԥсны аҭҵаарадыррақәа ракадемиа Д.И. Гәлиа ихьӡ зху Аԥсуаҭҵааратә институт аҟны еиҿкаахо зныктәи Адиссертациатә хеилак аилатәараҿы имҩаԥысуеит «Ачерқесцәа реибашьратә культура итрадициатәу аинститутқәеи Заатәи Абжьарашәышықәсақәа инадыркны ҩажәатәи ашәышықәса 30-тәи ашықәсқәа рҟынӡа урҭ ирыхҭысыз аҽыԥсахрақәеи» захьӡу атемала (азанааҭ 07.00.07 – аетнографиа, аетнологиа, антропологиа) Асланбек Сулҭан-иԥа Мирзоев аҭоурыхтә ҭҵаарадыррақәа рдоктор иҩаӡара ихҵаразы адиссертациа ахьчара. Адиссертациагьы авторефератгьы шьҭоуп Аԥсуаҭҵааратә институт абиблиотекаҿы, иара убасгьы релектронтә версиақәа ҭоуп Аԥсны аҭҵаарадыррақәа ракадемиа асаит akademra.org «Аҭҵаарадырратә усура» аҟәшаҿы.

Апрезидент

ЏЬАПУА ЗУРАБ ЏЬОТА-ИԤА

Аҭҵаарадыррақәа рдоктор, апрофессор, ААР академик.

+ 7 (940) 927-28-91
e-mail: zjap2016@yandex.ru

Аҵарауаҩ-афольклорҭҵааҩ, кавказдырҩы, афилологиатә ҭҵаарадыррақәа рдоктор, апрофессор, Аԥсны аҭҵаарадыррақәа ракадемиа апрезидент, Аԥснытәи аҳәынҭқарратә университет иатәу Нарҭдырреи адәынтәи афольклорҭҵаареи рцентр анапхгаҩы, Аԥсуаҭҵааратә институт афольклор аҟәша аҭҵаарадырратә усзуҩ хада диит Очамчыра араион Ҭхьына ақыҭан апрель 16 1960 шықәсазы.

1984 шықәсазы З.Џь. Џьапуа ибзиаӡаны иҵара хиркәшоит Аԥснытәи аҳәынҭқааратә университет аҿы. Анаҩс дҭалоит А.М. Горки ихьӡ зху СССР Аҭҵаарадыррақәа ракадемиа иатәу Адунеизегьтәи алитература аинститут хықәкылатәи (целевая) аспирантура афольклорҭҵаара азанааҭ ала. Уа иҵара хиркәшоит 1989 шықәсазы. Иара убри ашықәсан, еицырдыруа аҵарауаҩ В.М. Гацак инапхгарала, ихьчоит «Аԥсуа нарҭтә епос: Асиужетқәа рсистема. Апоетика. Астиль» захьӡыз атемала адиссертациатә усумҭа. Аппонентцәас иқәгылеит аҭоурыхтә ҭҵаарадыррақәа рдоктор, ахеттолог В.Г. Арӡынба, афилологиатә ҭҵаарадыррақәа ркандидат Т.А. Агапкина, афилологиатә ҭҵаарадыррақәа ркандидат Т.М. Хаджиева.

Иихьчаз аусумҭа ашьаҭала 1995 шықәсазы иҭыҵит «Аԥсуаа рнарҭтә епос (Асиужет-тематикатәи аиҿартәышьа-стильтәи система)» захьӡу имонографиа.

Аспирантура ашьҭахь З.Џь. Џьапуа дхынҳәуеит иԥсадгьыл ахь, аусура далагоит Д.И. Гәлиа ихьӡ зху абызшәеи, алитературеи, аҭоурыхи Аԥснытәи ринститут аҿы. 1989 шықәса инаркны иахьанӡа уи дырхысит аҵараҩаӡарақәа зегьы – аҭҵаарадырратә усзуҩ еиҵбы инаиркны аҭҵаарадырратә усзуҩ хада иҟынӡа. Еиуеиԥшым ашықәсқәа рзы иара иааникылон аҭҵаарадырра аиҿкаареи амҩақәҵареи ирыдҳәалоу аҭакԥхықәратә маҵурақәа: аԥсуа фольклор алабораториа аиҳабы (1991–1996), аҵарауаҩ-маӡаныҟәгаҩ (1996–1999), аҭҵаарадырразы адиректор ихаҭыԥуаҩ (1999–2011). З.Џь. Џьапуа имҩақәиҵон Аԥсны раионцыԥхьаӡа еиуеиԥшым ақыҭақәа рҟны имҩаԥнагоз мҽхакыҭбаалатәи аекспедициақәа (афольклори, аетнографиеи, абызшәеи ирызку аматериалқәа реизгаразы), ажурнал «Аԥсуаҭҵаара» редактор хадас даман.

2004 шықәсазы А.М. Горки ихьӡ зху СССР Аҭҵаарадыррақәа ракадемиа иатәу Адунеизегьтәи алитература аинститут аҟны ихьчеит «Сасрыҟәеи Абрыскьыли ирызку аԥсуа архаикатә ҳәамҭақәа» атемала адоктортә диссертациа. Аппонентцәас иқәгылеит афилологиатә ҭҵаарадыррақәа рдоктор А.И. Алиева, афилологиатә ҭҵаарадыррақәа рдоктор С.М. Орус-оол, афилологиатә ҭҵаарадыррақәа рдоктор Џь.И. Адлеиԥҳа.

2005 шықәсазы З.Џь. Џьапуа далхын Аԥсны аҭҵаарадыррақәа ракадемиа алахәыла-корреспондентс, 2008 шықәсазы – алахәыла иашас (академикс). 2013 шықәса, ԥхынҷкәын 26 рзы академик З.Џь. Џьапуа агәрагара ду даԥсахеит – далхын Аԥсны аҭҵаарадыррақәа ракадемиа апрезидентс.

2011 шықәса раахыс ААУ аҟны иаԥиҵаз Нарҭдырреи адәынтәи афольклорҭҵаареи рцентр напхгара аиҭоит.

З.Џь. Џьапуа ҭҵаарадырратә хырхарҭа хаданы имоуп аепосҭҵаара, аха убри инаваргыланы имоуп имаҷымкәа амифологиа, аепикатә жәабжьеиҭаҳәара аҷыдарақәа, афольклор атекстологиа, аетнофольклорҭҵаара, афольклортә текстқәа рҭыжьра, алитературатә критика уҳәа ирызку астатиақәа. Инапы рылакуп аедициатәи архивтәи усурақәа. Авторс дрымоуп 160 инареиҳаны усумҭа – амонографиақәеи, астатиақәа реизгақәеи, хаҭалатәи истатиақәеи назлоу. Авторс дрымоуп еиуеиԥшым аҭҵаарадырратә проектқәа. Иаҳҳәап, «Аԥсуаа Ҭырқәтәылан» захьӡу, аԥсуа диаспора рҿы афольклор-етнографиатә материал аизгара хықәкыс измаз апроект.

З.Џь. Џьапуа ихы рылаирхәхьеит хыԥхьаӡара рацәала аҭҵаарадырратә форумқәеи, аконференциақәеи, астол гьежьқәеи. Аҭҵаарадырратә жәахәқәа рыла дықәгылахьеит Урыстәыла (Москва, Санкт-Петербург, Воронеж, Иакутск, Уфа, Пиатигорск, Махачкала, Владикавказ, Нальчик, Маиҟәаԥ, Черкесск, Грозныи, Магас, Кисловодск, Елиста, Казань), Белоруссиа (Минск), Ҭырқәтәыла (Анкара, Сҭампыл), Ермантәыла (Ереван), Естониа (Тарту), Киргизиа (Бишкек) уҳәа рҟны имҩаԥысуа хра злоу жәларбжьаратәи аҭҵаарадырратә конференциақәа рҿы.