АЛАҲӘАРА

2024 шықәса лаҵарамза 30 рзы асааҭ 11 рзы Аԥсны аҭҵаарадыррақәа ракадемиа Д.И. Гәлиа ихьӡ зху Аԥсуаҭҵааратә институт аҟны еиҿкаахо зныктәи Адиссертациатә хеилак аилатәараҿы имҩаԥысуеит «Ачерқесцәа реибашьратә культура итрадициатәу аинститутқәеи Заатәи Абжьарашәышықәсақәа инадыркны ҩажәатәи ашәышықәса 30-тәи ашықәсқәа рҟынӡа урҭ ирыхҭысыз аҽыԥсахрақәеи» захьӡу атемала (азанааҭ 07.00.07 – аетнографиа, аетнологиа, антропологиа) Асланбек Сулҭан-иԥа Мирзоев аҭоурыхтә ҭҵаарадыррақәа рдоктор иҩаӡара ихҵаразы адиссертациа ахьчара. Адиссертациагьы авторефератгьы шьҭоуп Аԥсуаҭҵааратә институт абиблиотекаҿы, иара убасгьы релектронтә версиақәа ҭоуп Аԥсны аҭҵаарадыррақәа ракадемиа асаит akademra.org «Аҭҵаарадырратә усура» аҟәшаҿы.

Арсҭаа Шота Ҟасҭеи-иԥа

(10.03.1931–26.03.2024)

Афилологиатә ҭҵаарадыррақәа рдоктор, апрофессор, ААР академик. 1997–2013 шш. – Аԥсны аҭҵаарадыррақәа ракадемиа апрезидент.

Арсҭаа Ш.Ҟ. диит 1931 шықәса хәажәкыра 10 рзы Гәдоуҭа араион Оҭҳара ақыҭан. Иқыҭа гәакьаҿ абжьаратә школ далганы, 1950 шықәсазы дҭалоит Қарҭтәи аҳәынҭқарратә университет, афилологиатә факультет (Кавказтәи абызшәақәа рыҟәша). 1955 шықәсазы уи дрыдыркылоит аспирантурахь Қарҭтәи аҭҵаарадыррақәа Ракадемиа иатәу Абызшәаҭҵаара аинститут ахь. Академик Қь. Ломҭаҭиӡе лнапхгарала иҩуеит акандидаттә диссертациа «Арлахәыра аԥсуа бызшәаҿы» захьӡу атемала. (Ихьчеит 1961 шықәсазы, аусумҭа монографианы ианҭыҵ ашьҭахь.)

Ш.Ҟ. Арсҭаа иҭҵаарадырратә усура хацыркын Аҟәа, 1958 шықәсазы Абызшәеи, алитературеи, аҭоурыхи Аԥснытәи ринститут абызшәа аҟәшахьы ҭҵаарадырратә усзуҩс данрыдыркыла инаркны. Ари аинститут аҿы, маҵзуратә мардуанла есааира аҩада дхало, аусзуҩ еиҵбы инаиркны аҭҵаарадырратә усзуҩ хада иҟынӡа днеит. Акыршықәса напхгара аиҭон абызшәа аҟәша, аҭҵаарадырра аганахьала адиректор ихаҭыԥуаҩыс дыҟан, аамҭала адиректор иусқәагьы наигӡон.

1958 шықәса инаркны Ш.Ҟ. Арсҭаа инапы алакын арҵаҩра-ааӡаратә усурагьы. Раԥхьа Аҟәатәи аҳәынҭқарратә арҵаҩратә институт аҿы, 1979 шықәса рынахыс – Аԥснытәи аҳәынҭқарратә университет аҿы. Уа аҵарауаҩ аус иухьеит рҵаҩыс, рҵаҩы еиҳабыс, аԥсуа бызшәа акафедра аиҳабыс, афилологиатә факультет адеканс.

1986 шықәсазы Ш.Ҟ. Арсҭаа ихьчеит адоктортә диссертациа «Имариоу аҳәоу апроблема аԥсуа бызшәаҿы». Ш.Ҟ. Арсҭаа авторс дрымоуп амонографиақәа, арҵага-шәҟәқәа, арҵага-методикатә хархәагақәа. Аԥсуа бызшәа академиатә грамматика авторцәа хадақәа дыруаӡәкуп, дагьредактор хадоуп. Ш.Ҟ. Арсҭаа редакторк иаҳасабала акыршықәса инеиԥынкыланы дрылахәын «Ибериа-Кавказтәи абызшәадырра есышықәсазтәи аҭыжьымҭақәеи», «Аԥсуа институт Аусумҭақәеи», «Адырраҭарақәеи» реиԥш иҟоу аҭҵаарадырратә периодикатә ҭыжьымҭақәа рредакциатә коллегиақәа.

1997–2013 шш. рзы Аԥсуа Академиа напхгара аиҭон. Аҵарауаҩ ихҵоуп ареспублика иреиҳаӡоу аҵараиура зҽаԥсазтәыз аусзуҩ ҳәа аҳаҭыртә хьӡы, ианашьоуп Ахьӡ-Аԥша аорден, «Аџьа аветеран» амедал, Аԥсны Иреиҳаӡоу Ахеилак Апрезидиум Аҳаҭыртә грамота, жәлар рҵараҿы зҽаԥсазтәыз аусзуҩ идырга.